1. Intro
Như ḿnh đă nói trong bài review về Mulholland Drive, Lynch dùng Lost Highway như một bản nháp, một bước đệm cho Mulholland Drive. Mulholland Drive tập hợp tất cả những ǵ tinh túy nhất của David Lynch: nội dung kịch bản, cách dẫn truyện độc nhất, thắt nút mở nút, sự đa tầng nghĩa, tính biểu tượng và ẩn dụ, chất hài hước, thoại, quay phim, diễn xuất, âm nhạc… Mọi thứ đều hoàn hảo, chính v́ vậy trong bài viết này ḿnh sẽ không quá đề cập đến các vấn đề (còn dang dở) trên nữa mà sẽ tập trung vào giải thích nội dung của Lost Highway.Vì cho dù không hoàn hảo như Mulholland Drive, Lost Highway lại phức tạp và khó hiểu hơn một bậc.Khách quan mà nói đây có lẽ là một trong những phim làm khán giả bối rối nhất trong lịch sử điện ảnh.Sản phẩm trị giá 15 triệu $ của Lynch đă làm tốn bao giấy mực của các nhà b́nh luận và nước bọt của khán giả mà dường như nó vẫn chưa mang lại một cái kết hợp lí 100%.
Lynch gọi Lost Highway là "21st century horror noir film". Vậy nên độ kinh dị của nó cũng hơn các phim khác của ông hẳn một bậc: không dọa ma dọa quỷ, không hù dọa người xem bằng những phân cảnh giật gân nhưng mỗi lần xem lại, cảm giác rùng ḿnh lại chạy lạnh sống lưng ḿnh.
Càng xem nhiều phim của Lynch, càng đọc nhiều về người đạo diễn tài ba này, ḿnh lại càng thấy khâm phục và kinh ngạc trước những ǵ đầu óc con người có thể tưởng tượng ra. Phim của Lynch giúp ta phần nào hiểu được thế nào là cảm giác sốc: “Cái đờ-éo ǵ thế này?” của những khán giả xem cảnh đoàn tàu chạy thẳng về phía ḿnh trong bộ phim đầu tiên năm 1896 bởi đạo diễn Lumière.
Lost Highway không có cốt truyện, ít nhất là theo định nghĩa thông thường của từ “cốt truyện” – nó giống một giấc mơ hơn. Lộn xộn, hỗn loạn nhưng không phải là không có ư nghĩa ǵ cả.Bộ năo đang cố nói cho ta điều ǵ đó và Lynch là bậc thầy trong việc chuyển “mơ” lên điện ảnh. Phim của ông dường như không diễn ra ở một địa danh cụ thể nào cả, tất cả đều là mơ, một giấc mơ đậm chất Lynch, tất cả cảnh vật, con người, sự kiện đều là do tâm trí con người tạo ra từ kí ức mỏng manh, mơ hồ của ḿnh.Nhân vật chính gặp rắc rối và dẫn đến những nút thắt nguy hiểm mà trí óc không thể chịu đựng nổi, là những cảm xúc cực đoan xảy ra trong màn đêm, là những trúc trắc vật lộn trong tâm trí…
2. Keys
David Lynch có một phong cách làm phim lạ và quái, ông tạo ra những tác phẩm xoắn văi cả năo và không bao giờ giải thích, không bao giờ xác nhận xem giả thuyết của người khác là đúng hay sai, không gợi ư cho khán giả một cái kết. Thay vào đó mỗi phim ông đều chỉ đưa ra những ch́a khóa khá chung chung, phần suy nghĩ c̣n lại là của khán giả. Mỗi một người xem, với tính cách, thế giới quan và kinh nghiệm sống khác nhau sẽ có những cách đánh giá, nh́n nhận cũng như những giả thuyết riêng phù hợp cho ḿnh. Giờ chúng ta hăy cùng đến với ba ch́a khóa giải mă “Lost Highway” mà Lynch đã đề cập đến trong quyển sách "Lynch on Lynch" (http://www.amazon.com/Lynch-Revised-.../dp/0571220185).
- Những ǵ xảy ra trong phim đều là thực chứ không phải là mơ, tưởng tượng, ảo giác của bất ḱ nhân vật nào hết.
Nói một cách khác, đoạn giữa phim về nhân vật Pete Dayton là thật chứ không phải là tưởng tượng trong đầu của Fred Madison như rất nhiều người lầm tưởng!Đoạn đầu phim cũng là thật chứ không phải do Fred tưởng tượng ra.
Thực ra cũng có một vài cảnh là mơ (Fred mơ)/hồi tưởng (Renee đi ra khỏi quán bar với Andy) nhưng Lynch có cách thể hiện và xử lí rất rơ và chuẩn xác khiến ta không thể nhầm lẫn.
- “Mystery Man” không những có thật mà c̣n là đại diện cho một thế lực siêu nhiên, ma quỷ. Hắn sống vượt lên trên không gian, thời gian như một kẻ có quyền năng tối thượng.Một Faustian1 – quái vật sống dựa vào nỗi khổ đau của loài người.
Một nhân vật quen thuộc trong phim của Lynch, giống như tên sát nhân Bob Twin Peak hay Gă cao bồi trong Mulholland Drive.Đây là một ch́a khóa tối quan trọng giúp ta hiểu rơ Lost Highway v́ Mystery Man là trung tâm, là cầu nối giữa hai thế giới.
1Faust trong kịch của Goethe là một nhà ảo thuật người Đức, kẻ đă bán linh hồn ḿnh cho quỷ dữ để đổi lấy sức mạnh và thông thái. Từ đó sinh ra định nghĩa “Faustian Contract” ám chỉ hợp đồng giữa những người bán linh hồn ḿnh cho con quỷ Faustian để đổi lấy một ước muốn nào đó của cá nhân.
- Lost Highway xoay quanh các Doppelgänger2, những kẻ ngu ngốc, điên loạn đă kí hợp đồng ma quỷ với Mystery Man.
2Doppelgänger là một từ có nguồn gốc từ tiếng Đức chỉ hai người hoàn toàn xa lạ nhưng lại có khuôn mặt cực ḱ giống nhau.Người ta đồn rằng nếu Doppelganger gặp nhau th́ một người sẽ chết.Tất nhiên đây là một khái niệm mang tính hư cấu nên mỗi người có cách thể hiện nó khác nhau, Doppelgänger trong phim của Lynch cũng khác khá xa so với định nghĩa nguyên gốc. Ông tỏ ra khá hứng thú với khái niệm này khi đă dùng nó trong series Twin Peaks: tập 30, phim truyện Twin Peaks: Fire Walk With Me, Lost Highway và sau này là Inland Empire.
Cụ thể hơn, bộ phim xoay quanh ba Doppelganger – ba người mà kết cục cuối cùngchung nhất đều là cái chết. Đó là: Reene Madison/Alice Wakefield, Fred Madison và Dick Laurent /Mr Eddy.Dick Laurent chết trước khi bộ phim bắt đầu (Fred Madison thuê sát thủ giết) và được thay thế bằng Doppelganger của ḿnh là Mr Eddy.Renee bị Fred và Mystery Man giết và được thay thế bằng Alice Wakefield. Cuối cùng là cơ thể Fred Madison bị hủy hoại trong quá tŕnh chuyển hóa thành Pete Dayton và được thay thế bằng một Doppelganger vô danh không được nêu rơ tên (xuất hiện sau cảnh Pete Dayton và Alice Wakefield làm t́nh ở sa mạc).
Những Doppelganger này sau khi chết được quay trở lại thế giới để thực hiện nốt một việc cuối cùng theo ước muốn của ḿnh (thường là trả thù) nhờ có Mystery Man. Và đương nhiên cái giá phải trả cho hắn ta là linh hồn của họ. Một khi nhiệm vụ đă hoàn thành xong, họ sẽ hoàn toàn thuộc về Mystery Man.
3. Events
Ở chương này chúng ta hăy cùng điểm lại những phân cảnh đáng chú ư theo mốc thời gian trong phim.
- Mở đầu phim, camera lướt trên một đường cao tốc hai làn chạy qua sa mạc hoang vu quạnh vắng bóng tối mịt mù. Không khí và góc nh́n từ máy quay thật ḱ quái trong khi credit tiếp tục chạy. Hết credit, ánh đèn giảm dần và ta ch́m vào trong bóng tối hoàn toàn. Trong bóng tối, một người đàn ông (Fred Madison) đang ngồi hút thuốc trên giường. Khuôn mặt có phần mờ ảo và méo mó v́ trong gương và khói thuốc. Tuổi 32, tóc sẫm màu, râu chưa cạo, ánh mắt vô hồn nh́n vào chốn vô định. Chuông cửa đột nhiên kêu, Fred đứng ra bấm máy nghe th́ một giọng nói vang lên: “Dick Laurent đă chết.” Fred đi lên tầng trên và ngó ra trước cửa nhưng không có ai ở đó…
- Một người phụ nữ bước vào pḥng. Đó là vợ Fred – Renee Madison. Trạc 30, tóc sẫm màu, biết ăn mặc, tay cầm rượu. Renee nói rằng nếu Fred không phiền th́ cô sẽ không đi cùng đến bar xem Fred biểu diễn saxophone đêm nay. Fred đến bar Luna Lounge một ḿnh, chơi Saxophone một cách điên loạn và hoang dại. Sau đó anh ta ra ngoài gọi điện thoại về nhà nhưng không ai nghe máy. Máy quay lướt qua pḥng khách, pḥng ngủ… nhưng cả căn nhà không một bóng người. Lúc Fred về đến nhà th́ lại đă thấy Renee đang ngủ ngon lành.
- Renee thấy có một lá thư lạ trước nhà. Bên trong chiếc phong b́ màu vani trống trơn, không tem, không chữ là một cuộn băng. Hai vợ chồng mở ra xem th́ chỉ có mỗi một cảnh mặt trước căn nhà họ, máy quay lướt chậm và nhẹ. Hết băng.
- Fred và Renee làm t́nh với nhau. Sự gượng gạo và miễn cưỡng thấy rơ của Renee làm Fred khó chịu nhưng anh ta không thể dừng lại được. Sau khi xuất tinh, Fred nằm xuống bên cạnh Renee, mắt ánh lên nỗi kinh sợ và sỉ nhục. Sự im lặng bao trùm cả căn pḥng…
- Hai người nằm trên giường, Fred kể cho vợ nghe về giấc mơ của ḿnh: “Em ở trong nhà, em gọi anh nhưng anh không t́m thấy em. Rồi tự nhiên anh thấy em nằm trên giường, nhưng đó không phải là em, cho dù khuôn mặt chính là em.” Rồi Fred quay sang nh́n Renee nhưng đó không phải là cô! Một gương mặt Fred chưa nh́n thấy bao giờ (mặt của Mystery Man). Anh bật đèn ngủ lên nhưng gương mặt người vợ quen thuộc đă trở lại…
- Renee lại t́m thấy một phong b́ khác ở trước nhà. Vẫn là cảnh quay mặt trước căn nhà, nhưng lần này c̣n có them cảnh hai vợ chồng họ đang ngủ từ góc quay trên trần nhà xuống! Renee nh́n Fred sợ hăi nhưng trông anh ta có vẻ b́nh tĩnh hơn. Hai người quyết định gọi cảnh sát. Hai thanh tra Ed và Al đến, xem xét cuộn băng và t́nh h́nh quanh nhà rồi rời đi với lời hứa sẽ để ư đến vụ này…
- Tiệc ở nhà Andy – gă mà ta từng thấy ở cùng Renee ở Luna Lounge. Hắn nói chuyện, đưa đẩy, nhảy nhót với Renee… Cùng lúc đó Mystery Man xuất hiện và nói chuyện với Fred một cách cực quái dị và gây sốc. Sau đó ông ta bỏ đi. Cũng ở đây, Andy đă phủ nhận về cái chết của Dick Laurent. Tiếp đó vợ chồng Fred đi về, Fred bắt Renee chờ ngoài xe và vào kiểm tra nhà một ḿnh. Mấy đoạn Fred đi dọc hành lang tối om quả thật cực ḱ ma quái và rợn người. Ḿnh đă đọc ở đâu đó là Lynch đă mua ngôi nhà này ở Los Angeles và thuê người sửa lại cho cái hành lang này ra thật dài. Ánh sáng, quay phim, âm thanh, không khí… mọi thứ đều hoàn hảo.
- Fred t́m thấy cuộn băng thứ ba, trong đó có cảnh anh ta ngồi trong vũng máu, khuôn mặt hoảng loạn và cực ḱ khiếp sợ ngước thẳng lên máy quay, bên cạnh là Renee, bị cưa cụt hết cả tay chân đầu một cách tởm lợm! Anh ta bị bắt v́ tội giết người và bị kết án tử h́nh trên ghế điện.
- Trong nhà giam chờ đến ngày phán quyết, Fred phải chịu đựng một cơn đau đầu khủng khiếp, thuốc giảm đau và an thần của bác sĩ dường như cũng không ăn thua nữa. Anh ta bắt đầu bị ảo giác, một căn nhà gỗ bị nổ nhưng thời gian lại chạy ngược, và rồi cả Mystery Man. Một làn khói xanh bao trùm lấy Fred và máy quay lướt trên con đường cao tốc ở đầu phim. Ánh đèn pha soi rơ một bóng người đứng bên vệ đường – Pete Dayton, xa sau lưng anh ta là cô người yêu Sheila đang van xin anh ta đừng đi… Nhưng Pete đâu có nghe, anh ta tiến lại gần máy quay, gương mặt lấp đầy màn h́nh. Mặt Fred bắt đầu co rúm và biến dạng rồi dần chuyển thành mặt Pete! Người ngồi trong xà lim giờ là Pete Dayton.
- Sau khi Pete Dayton được bố mẹ ḿnh (Bill và Claire) bảo lănh về nhà, luôn có hai tay thanh tra (Ed và Al) theo dơi mọi động tĩnh căn nhà của họ. Nhưng dường như Pete chẳng để tâm v́ lúc này anh ta cư xử như một người khác hẳn, ngơ ngác, lăng đăng như thể đầu óc đang để ở một nơi nào khác.
- Pete quay trở lại làm ở gara sửa xe và có một chuyến đi dạo mát hóng gió “thú vị” với khách quen – Mr Eddy ở đường Mulholland Drive.
- Tiếng nhạc ở gara làm Pete đau đầu (tiếng kèn saxophone của Fred!). Đúng lúc đó một cô gái tóc vàng xinh đẹp đến cùng Mr. Eddy – Alice Wakefield, người trông giống hệt Renee, chỉ có điều trẻ hơn Renee khoảng mười tuổi. Hai người nh́n nhau như thể mũi tên của thần t́nh yêu đă bắn trúng họ. Pete và Alice ngủ với nhau. Hai tay thanh tra vẫn bám sát trong chán nản…
- Alice gọi điện báo đêm nay cô không đến được v́ có việc và dặn Pete phải cẩn thận v́ Mr. Eddy đă bắt đầu nghi ngờ. Thay vào đó, Pete gọi Sheila đến nhà nghỉ quen thuộc, cái giường quen thuộc và làm t́nh một cách điên loạn. Anh ta không biết ḿnh đang bị cái chết tiệt ǵ nữa.
- Mr. Eddy đến gara cảnh cáo bóng gió Pete rằng hắn rất yêu cô ta và sẽ giết bất ḱ thằng nào dám léng phéng với cô ta. Alice kể cho Pete nghe về quá khứ của ḿnh, rằng Mr. Eddy đă ép buộc ḿnh đóng phim khiêu dâm hồi trước thế nào. Cả hai cùng lên kế hoạch cướp tiền của gă Andy đểchạy trốn…
- Mr. Eddy gọi điện cho Pete bảo muốn anh ta nói chuyện với một người bạn của lăo – Mystery Man! Mystery Man bắt đầu lặp lại cuộc nói chuyện quái dị đă từng làm với Fred. Mr Eddy th́ cứ lải nhải măi câu: “Tao rất vui v́ mày khỏe Pete ạ.”
- Trong pḥng khách ở nhà gă Andy, máy chiếu đang chạy một đoạn phim khiêu dâm mà nữ chính không c̣n ai khác ngoài Alice. Đôi mắt khoái lạc và tận hưởng trong từng khung h́nh nh́n thẳng vào Pete làm cơn ghen tuông trong anh ta trở nên cuồng nộ. Pete đánh gục Andy nhưng hắn bất ngờ t́nh lại sau đó, một tai nạn giằng co làm gă Andy ngă đập đầu xuống bàn chết. Alice th́ tranh thủ vơ vét lục lọi c̣n đầu Pete ong ong, mọi thứ trở nên mờ nhạt. Nh́n lên khung ảnh trên bàn, anh ta thấy một tấm h́nh có Dick Laurent/Mr. Eddy, Andy, Renee và Alice! Cơn đau càng lúc càng trở nên tệ hại, máu mũi bắt đầu chảy làm Pete phải lên lầu t́m nhà tắm. Trên đó anh ta tưởng tượng hành lang tầng trên thành cái hành lang ở khách sạn Lost Highway. Ở trong căn pḥng số 26 là h́nh ảnh một Alice dâm đăng đang làm t́nh với một gă nào đó: “Anh muốn nói chuyện với tôi hả? Anh muốn hỏi tại sao chứ ǵ?”…
- Cả hai lên xe chạy trốn đến căn nhà gỗ giữa sa mạc để gặp một người bạn. Con đường căn tốc kẻ vạch vàng và căn nhà nổ ngược lại xuất hiện! Alice mở cửa nhưng không có ai ở trong nhà cả. Rồi họ làm t́nh giữa sa mạc, mơ mơ ảo ảo trước ánh đèn pha ô tô chói chang, trong cơn gió chất chứa đầy cát bụi.
Pete th́ thào: “Anh muốn em, Alice… Anh muốn em.”
Alice: “Anh sẽ không bao giờ có tôi.”
Cô ta đă trở lại là con người lạnh lùng, nguy hiểm như Renee! Rồi Alice quay lưng bước đi về phía căn nhà gỗ và biến mất.
- Pete đứng dậy và quay lưng lại. Đó không c̣n là Pete nữa. Đó là Fred Madison. Anh ta đi vào căn nhà gỗ, và trong đó nào có Alice/Renee mà chính là Mystery Man với cái máy quay!
Fred: “Alice đâu rồi?”
Mystery Man: “Alice nào? Cô ta tên Renee. Nếu cô ta nói là Alice th́ đó chỉ là dối trá. C̣n tên mày? Tên mày là cái đéo ǵ thế?”
- Fred trong cơn hoảng sợ phóng xe đến khách sạn Lost Highway. Trong căn pḥng số 26 là Dick Laurent/Mr. Eddy và Renee/Alice đang làm t́nh. Fred đánh gục Mr. Eddy/Dick Laurent và quẳng lăo ta vào cốp xe. Mystery Man hé màn đứng nh́n từ trong pḥng.
- Màn bắt đầu hạ. Hai người đánh nhau ở giữa sa mạc. Mystery Man đưa dao cho Fred rạch cổ Dick Laurent/Mr. Eddy và bắn chốt hạ phát cuối. Sau đó ông ta th́ thầm vào tai Fred điều ǵ đó.
- Hai ông thanh tra Al và Ed đang xem xét hiện trường vụ án ở nhà Andy. Dấu vân tay của Pete ở khắp nơi. Và cái khung ảnh ḿnh nhắc ở trên nay chỉ có ba người: Renee, Dick Laurent và Andy.
- Anh ta lái xe về nhà ḿnh, bấm chuông và nói qua máy nghe: “Dick Laurent đă chết.”
Anh ta bị hai thanh tra Al và Ed đuổi bắt trên con đường cao tốc kẻ vạch vàng.Khuôn mặt bởi thù hận, đau buồn và cuồng loạn lại bắt đầu biến dạng như lúc trong tù. Fred biến trở lại thành Pete!
HẾT PHIM.
4. Doppelgänger Theory
Thực ra sau lần xem đầu tiên mình đã hướng đến giả thuyết khác. Nhưng sau khi đọc giả thiết về Doppelgänger trên imdb và xem lại lần hai một cách cẩn thận, chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhất thì có thể khẳng định giả thuyết Doppelgänger khớp mọi chi tiết hoàn hảo hơn.
Cả bộ phim là kế hoạch ma quỷ của Mystery Man, một kế hoạch quá tinh vi và hoàn hảo của lão ta để hòng chiếm lấy linh hồn của những con người này. Vậy th́ rốt cuộc Doppelgänger và Mystery Man có liên quan gì đến nhau:
- Doppelgänger trong Lost Highway là một bản sao giống hệt người thật, nhưng sống ở thế giới khác.
- Chỉ khi một người kí hợp đồng ma quỷ với Mystery Man, họ mới có Doppelgänger. Doppelgänger chỉ đơn thuần là một dụng cụ giúp Mystery Man hoàn thành điều ước của đối tác, do vậy Doppelgänger luôn nằm trong tầm điều khiển và chịu sự sai bảo của Mystery Man. Để đổi lại, sau khi ước muốn được hoàn thành, linh hồn của họ (và cả Doppelgänger sẽ thuộc về Mystery Man mãi mãi.
- Nên nhớ một điều rằng, ma quỷ mãi mãi là ma quỷ. Số phận của tất cả những con người này đều dưới một tay Mystery Man thao túng. Chơi với lửa không bao giờ có kết thúc tốt đẹp. Nhưng đa phần những người này đều quá tuyệt vọng, điên rồ... nên họ không thể nhìn ra được mình đang đi sai đường...
Nào chúng ta cùng bắt đầu. Fred Madison là một nhạc sĩ chơi saxophone có tài nhưng cuộc sống tình cảm vợ chồng không mấy tốt đẹp. Vợ anh ta - Renee Madison trước kia là một diễn viên khiêu dâm (biệt danh trong nghề là Alice Wakefield) dưới quyền của tên trùm Dick Laurent (biệt danh trong nghề Mr. Eddy) và Andy.Fred vô tình khám phá ra quan hệ tình ái của Renee với Dick Laurent và Andy nên đã kí hợp đồng ma quỷ với Mystery Man và thuê sát thủ giết Dick Laurent. Như đoạn đầu phim đã tiết lộ, tên sát thủ đến thông báo: "Dick Laurent đã chết" thì Fred không có gì ngạc nhiên cả. Ta vốn biết rằng Renee thường dậy muộn nên việc Fred dậy sớm hút thuốc một cách đăm chiêu, râu chưa cạo, mắt thất thần nh́n vào gương cho thâ rơ ràng là anh ta đang chờ đợi một thứ ǵ đó. Hay đúng hơn là một tin ǵ đó.
Thói tráo trở của Mystery Man bắt đầu khi hắn mang Doppelgänger của Dick Laurent từ thế giới khác đến thay thế Dick Laurent đã chết để Fred tưởng rằng Dick vẫn chưa chết (đoạn Andy phủ nhận việc Dick đã chết ở bữa tiệc ở nhà hắn).
Sau cái đêm tiệc tùng ấy, Fred và Mystery Man cùng nhau giết Renee.Renee chết thảm. Fred vào tù chờ ngày lên ghế điện. Mystery Man dùng quyền lực của mình để đánh tráo Pete Dayton vào (đoạn biến hình trong tù). Fred chết sau giai đoạn biến đổi. Chú ý: Pete không phải Doppelgänger của Fred. Doppelgänger của Fred là một người khác không rõ tên mà ta sẽ còn gặp ở đoạn cuối của phim.
Pete được bố mẹ bảo lãnh ra tù, ở gara hắn gặp lại khách quen Mr. Eddy và bồ của lão ta Alice Wakefield. Có vài điều cần chú ý ở đây: Dick Laurent và Mr. Eddy là một người, Renee và Alice là một người (tên giả-tên thật). Thêm nữa là cả hai Dick thật và Renee thật đều đã chết, đây chỉ là hai Doppelgänger của họ đang được Mystery Man dùng để điều khiển Pete.Điều thú vị là bọn này cũng dùng tên giả như của bản gốc và còn dùng tóc giả (Alice tóc vàng!) để hóa trang (Đương nhiên phải giả danh v́ Dick Laurent và Renee thật đều đă chết).Mục đích của Mystery Man là để dẫn dụ Pete giết Andy.
Sau khi giết Andy, Pete cùng Alice đi đến căn nhà gỗ ở sa mạc. Họ làm tình rồi Alice biến mất (theo lệnh của Mystery Man). Pete biến trở lại thành Fred hay nói đúng hơn là Doppelgänger của Fred (Fred thật đã chết trong tù). Mystery Man sắp xếp cho Fred thấy được cảnh Doppelgänger của Renee và Doppelgänger của Dick ngủ với nhau rồi cùng Fred giết luôn Doppelgänger của Dick. Bản mặt tráo trở của Mystery Man đã được hiện rõ khi Dick đã kí hợp đồng ma quỷ với lão nhưng cuối cùng vẫn chết. Giết xong Dick hắn ta lại thì thầm bảo Doppelgänger của Fred quay về căn nhà của Fred để nói câu: "Dick Laurent đã chết." Mục đích của việc này là gì?Để giết luôn Fred (v́ hắn biết hai ông thanh tra Al và Ed cũng đang đến đó).
Trong lúc hoảng sợ, đau buồn và tức giận tột cùng khi bị truy đuổi, Doppelgänger của Fred biến lại thành Pete và chết. Pete chưa chết nhưng đó chỉ là vấn đề thời gian cho đến khi bị cảnh sát bắt và kết án tử hình (dấu tay ở khắp nhà Andy và nhiều bằng chứng khác). Một mũi tên giết hai con chim.
Bài học rút ra: mọi kẻ kí hợp đồng với con quỷ Mystery Man đều chết, trừ Doppelgänger của Alice/Renee vì cô ta vẫn còn có ích trong việc làm mồi nhử ba con thiêu thân Fred, Pete và Dick Laurent.
5. FAQ
Hẳn là sau khi đọc xong chương Bốn, bạn vẫn còn vô vàn thắc mắc về ý nghĩa của các phân cảnh trong phim đúng không? Vậy ta hãy tua lại phim một lần xem!
- Ý nghĩa của mấy cuộn băng video là gì?
Mấy cuộn băng đó là do Mystery Man quay để nhắc nhở các khách hàng về hợp đồng của mình vì những người thỏa thuận với Mystery Man có xu hướng phủ nhận và không nhớ gì cả. Ông ta gửi Fred đoạn băng một lần, hiện lên trong giấc mơ của Fred một lần, gửi băng lần hai nhưng anh ta vẫn không nhớ thế là ông ta phải đến trực tiếp gặp Fred ở bữa tiệc luôn. Ở đó Mystery Man đă chứng tỏ năng lực siêu nhiên của ḿnh với Fred bằng cách ở hai nơi cùng một lúc: tại bữa tiệc và tại nhà anh ta. Đó cũng là đêm cả hai giết Renee... Ngoài ra đây còn là âm mưu thâm độc hơn của Mystery Man khi dùng nó làm bằng chứng đổ tội trước cảnh sát: Fred là người giết vợ mình, Pete là đồng phạm quay phim! Chú ư mấy cảnh trong máy quay phim ta nh́n thấy hai bóng người trên cái màn h́nh TV tắt: một trong đó là Mystery Man.
- Cảnh quay ngược căn nhà gỗ nổ mang thông điệp ǵ?
Một cách Lynch dùng để thể hiện rằng Mystery Man không những có thật mà là c̣n là ma quỷ, một thế lực siêu nhiên. Thế giới của hắn không tuân theo những quy tắc vật lí về không gian thời gian như thế giới này nên mỗi lần hắn thâm nhập vào thế giới của chúng ta th́ những sự kiện ḱ lạ như vậy xảy ra: căn nhà gỗ nổ ngược, làn khói xanh, ánh sáng nhấp nháy xanh ở nhà Andy/khách sạn Lost Highway. Trong khoa học, "Blueshift/Dịch chuyển xanh" là kết quả của hiệu ứng Doppler khi các hạt chuyển từ mức năng lượng cao xuống mức năng lượng thấp (dẫn đến thay đổi bước sóng/màu sắc ánh sáng). Mạch thời gian và cách dẫn truyện vốn "đă không làm theo một thứ tự nào cả" nên Lynch dùng màu xanh như một thứ phương tiện chuyển tiếp, một cánh cổng thần ḱ giữa những thế giới đối lập nhau ấy - giúp cho người xem dễ phân biệt và theo dơi hơn...
- Hợp đồng của từng người với Mystery Man là ǵ?
Chuyện này chúng ta không thể biết rơ. Con người ta có đủ thứ lí do để hợp tác và bán ḿnh cho ma quỷ, thậm chí có những điều mà ta không thể tưởng tượng ra nổi. Ta chỉ biết hợp đồng của Fred chắc là nhờ Mystery Man giết Dick Laurent/Mr. Eddy, Renee/Alice và Andy. C̣n lí do của Dick và Renee là ǵ may ra có Lynch biết…
- Chuyện ǵ đă xảy ra với Fred trước khi anh ta vào nhà tù thế thân cho Fred?
Phim không kể cho ta một cách trực tiếp nhưng thông qua thoại (đoạn Pete hỏi bố mẹ ḿnh chuyện ǵ đă xảy ra đêm đó) và cảnh Fred nh́n thấy trong lúc biến h́nh sang Pete ở nhà tù đă gián tiếp gợi ư cho ta biết đầu đuôi câu chuyện. Bố mẹ và cô người yêu Sheila nh́n thấy Pete lên xe với một người đàn ông lạ và biến mất trong làn khói xanh. Mystery Man đưa anh ta về thế giới của lăo rồi đẩy anh ta trở lại tù thay Fred. Điều đó giải thích tại sao mỗi lần bố mẹ hoặc Sheila nhắc đến “cái đêm đó” là Pete lại thấy mọi thứ xung quanh mờ đi: anh ta không nhớ ǵ cả.
- Cảnh Mr. Eddy dằn mặt gă vượt tay trái có thừa thăi không?
Không có ǵ là thừa trong phim của Lynch. Đây là một phần trong kế hoạch của Mystery Man nhằm gài vào trong đầu Pete sự đáng sợ và nguy hiểm của Mr. Eddy, để anh ta có động lực bỏ chạy khi đă dính quá sâu với Alice. Đoạn Mr. Eddy và Mystery Man nói chuyện với Pete qua điện thoại cũng là để phục vụ cho dụng ư này. Đỉnh điểm, giọt nước tràn li là cảnh Alice làm t́nh với Pete trên sa mạc sau đó bỏ đi, đây là đ̣n chí mạng của Mystery Man để đánh gục trí năo của Pete: anh ta giờ không c̣n ǵ, tay trắng, lại là kẻ giết người, không chắc chắn ḿnh là ai, đến người phụ nữ anh ta yêu giờ cũng bỏ đi nốt. Nó tạo điều kiện cho Doppelgänger của Fred trở lại.
- Tại sao ở căn nhà gỗ Mystery Man lại cầm cái máy quay đuổi theo Fred?
Cứ tưởng tượng bạn là Fred xem, vừa biến h́nh từ một thằng khác, mặc quần áo lạ hoắc, đầu óc vẫn c̣n đang lơ mơ, và thậm chí c̣n gọi tên Alice (Fred chỉ biết đến Renee chứ không biết Alice là ai cả!). Đây là cách để Mystery Man đánh thức tiềm thức của Fred trở lại.Một phần nữa là như ḿnh đă nói ở trên, Mystery Man luôn quay lại những giao dịch với khách hàng để làm bằng chứng không thể chối căi.
- Tại sao Mystery Man phải mất công bày ra kế hoạch ḱ công đến vậy nếu lăo ta có năng lực siêu nhiên?
Như đă nói ở phần Intro, Mystery Man là một Faustian – kẻ sống dựa trên các tâm hồn khổ đau. Hắn muốn sở hữu những con người này – không phải với một cái chết nhẹ nhàng nhanh chóng, mà phải bắt họ chịu đựng sự đày đọa cao nhất.
- Tại sao hai tay thanh tra Al và Ed lại có mặt ở nhà Fred đúng lúc với Fred (đoạn cuối phim)?
Al và Ed thấy dấu vân tay của Pete có ở khắp nhà Andy lúc anh ta bị giết. Cộng thêm cái khung ảnh có h́nh Dick Laurent, Renee và Andy th́ họ suy đoán hai vụ giết người này tất chẳng phải ngẫu nhiên nên họ đến nhà Fred để t́m xem có dấu vân tay của Pete có ở đó không. Biết được điều này đến Mystery Man đă cử Fred đến đó để xử lí luôn anh ta.
- Hành động ḱ lạ của Pete sau khi giết Andy là sao?
Lúc này tâm trí Pete đă thật sự rất suy sụp: vụ giết người, ghen tuông, sự không chắc chắn về danh tính của ḿnh đè nặng và làm Pete hoang tưởng. Anh ta nh́n cái khung ảnh chỉ có Renee thành Renee và Alice. Anh ta nh́n nhầm cái hành lang trên lầu thành hàng lang ở khách sạn Lost Highway. Anh ta tưởng tượng ra một Alice dâm đăng trong căn pḥng số 26. Hồi kết sắp điểm với Pete.
- Tại sao Doppelgänger của Renee/Alice không chết?
Chưa thôi. Cho đến trước lúc hết phim th́ cô ta vẫn c̣n hữu dụng với Mystery Man trong việc xử lí Fred, Pete, Andy và Dick/Mr. Eddy nên Mystery Man vẫn chưa giết cô ta vội. Thậm chí có khả năng cô ta đă cùng hội cùng phe với Mystery Man từ đầu!
- Con đường cao tốc kẻ vạch vàng có ư nghĩa ǵ?
Đó là một con đường hai làn kẻ vạch vàng ở giữa, một con đường tăm tối dẫn đến bóng tối vô định. Để hiểu rơ vấn đề này ta hăy xem xét một chút đến ư nghĩa ẩn dụ của h́nh ảnh “con đường” trong lịch sử nước Mĩ: một điểm khởi đầu, một hành tŕnh, một đích đến tốt đẹp hơn. Ví dụ rơ nét nhất trong phim ảnh đó là “con đường gạch vàng/yellow brick road” trong “Phù thủy xứ Oz”, dẫn Dorothy từ quê nhà đến Emerald City. Chỉ có điều trong Lost Highway, chủ thể chính không phải là phương hướng, cũng không phải là đích đến mà là chính bản thân con người. Mọi con đường đều dẫn về nhà của Fred.
Nếu bạn c̣n có thắc mắc ǵ về Lost Highway, hăy cứ đặt câu hỏi và ḿnh sẽ trả lời trong phạm vi có thể.
6. Psychogenic fugue meets Five Stages of Grief
Đây chính là giả thuyết tớ đă nghĩ đến đầu tiên khi xem xong lần đầu. Nhưng khi xem xét lại một cách kĩ lưỡng tính lôgic của mọi phân cảnh th́ nó vẫn c̣n khá nhiều lỗ hổng. Dẫu sao th́ đây cũng là một hướng đi hết sức thú vị và đă được David Lynch chỉnh sửa và mang lên một tầm cao mới trong Mulholland Drive. Nếu bạn đă hiểu rơ Mulholland Drive, bạn cũng sẽ hiểu được Lost Highway theo cách nghĩ này.
Xét về mặt tâm thần học, psychogenic fugue là một chứng bệnh điên-đa nhân cách hiếm gặp. Người ta kể về một ca bệnh thế này: có một luật sư người Mỹ thành công trong sự nghiệp, cha của hai đứa con xinh xắn trong một gia đ́nh hạnh phúc. Song đột nhiên người đàn ông này rời khỏi gia đ́nh, công việc và mất tích trong một thời gian dài. Sáu tháng sau đó ông ta được t́m thấy đă thay đổi tên họ và đang sống trong một thành phố khác. Người đàn ông này trước đó đă t́m đến bệnh viện, trong người không một xu dính túi, không giấy tờ và nói với các bác sĩ rằng ông vừa tỉnh dậy trên đường phố và không thể nhớ được ḿnh là ai. Hai tuần sau khi được đưa trở về nhà, ông trở về trạng thái b́nh thường như 6 tháng trước khi rời khỏi nhà. Trạng thái kèm theo của chứng bệnh này là việc người bệnh bị mất toàn bộ/một phần trí nhớ và khả năng nhận thức trong một thời gian tạm thời, cho tới khi trạng thái b́nh thường bỗng nhiên đột ngột trở lại.
Còn nếu xét về mặt tâm lí học, giả thuyết này tuân theo mô h́nh “Năm giai đoạn buồn đau/Five Stages of Grief” của bác sĩ tâm lí học người Thụy Sĩ Kübler-Ross: phủ nhận, tức giận, van nài, trầm cảm và chấp nhận.
Hăy hình dung mô hình này theo một cách tếu táo: tưởng tượng bạn là một “chàng trai tốt” và một ngày bị gái đá. Đầu tiên bạn sẽ phủ nhận thực tại, nào là gái vẫn c̣n yêu ḿnh, chỉ là nóng giận tức thời thôi, rồi cô ấy sẽ suy nghĩ lại. Mà đếch chịu nh́n vào gương và nhận ra là ḿnh đă cao thêm 20cm.
Không lay chuyển được t́nh h́nh th́ bạn bắt đầu trở nên giận dữ: “Cái đệch, cậu là trai tốt yêu thương chiều chuộng thế này mà mày c̣n dở chứng à?” Thậm chí là có những hành động bộc phát, nông nổi hơn nữa.
Vẫn bị gái bơ thế là chuyển sang van xin: “Hăy tha lỗi cho anh (dù nhiều khi đờ-éo có lỗi ǵ). Anh hứa sẽ thay đổi….”
“Xin ông trời hăy giúp con, con hứa sẽ cai quay tay trong nửa năm.”
Nhưng đời đâu phải như mơ. Mọi thứ đă tuột ra khỏi tầm tay sẽ măi không trở lại. Lúc này ta rơi vào trạng thái trầm uất, chán nản, thờ ơ với cuộc đời trong một thời gian dài. Dù sao th́ hăy yên tâm đi, mọi chuyện cuối cùng rồi sẽ qua, ta sẽ vượt qua được nó và biết chấp nhận thực tại.
“Chỉ có đàn ông mới mang lại hạnh phúc cho nhau.”
“Chai dầu là đầu câu chuyện.”
Thôi lạc đề quá nhỉ. Hăy cùng quay lại với năm giai đoạn diễn biến tâm lí của Fred trong Lost Highway.
Từ đầu bộ phim cho đến trước cảnh Fred bị vào tù là do anh ta tưởng tượng - ẩn dụ của quá tŕnh tiềm thức t́m ra sự thật, rằng: anh ta đă giết vợ và nhân t́nh của cô ta. Bắt đầu từ câu chuyện của Pete cho đến hết phim lại một lần nữa là tưởng tượng của Fred để thoát ra khỏi thực tại đau khổ trong tù, nhưng mơ vẫn chỉ là mơ, đến một lúc nào đó giấc mơ sẽ tan vỡ.
- Phủ nhận thực tại
Tiềm thức đang cố cảnh báo với Fred về những chuyện chẳng lành, rằng mọi chuyện không hề ổn như anh ta vẫn nghĩ nhưng anh ta vẫn đang ch́m đắm quá sâu trong giai đoạn phủ nhận thực tại. Mở đầu là tiếng chuông cửa cùng giọng nói: “Dick Laurent đă chết.” và mức độ căng thẳng/báo động ngày càng tăng cao, đỉnh điểm là đoạn băng quay cảnh Fred ngồi cạnh cái xác của vợ. Fred không thể chối bỏ hiện thực được nữa. Anh nhận ra ḿnh đă giết vợ.
- Tức giận
Giờ Fred ngồi trong tù. Anh ta biết ḿnh sẽ bị trừng phạt bởi luật pháp bởi những ǵ đă xảy ra. Nhưng anh ta không nghĩ ḿnh có tội. Ḿnh cũng chỉ là một nạn nhân khác của chế độ và xã hội này mà thôi. Ḿnh không giết người.
- Van nài
Cơn tức giận qua đi, nỗi hoảng sợ kéo đến. Fred không muốn chết. Anh ta tưởng tượng ra một thế giới khác ḥng trốn tránh khỏi thực tại tàn khốc mà ở đó Pete là phao cứu sinh, là nhân dạng mới của anh ta. Cuộc sống của Pete là cuộc sống lí tưởng mà Fred hằng mong ước: c̣n trẻ, đẹp trai, lắm gái theo, một cuộc sống vô lo vô nghĩ. T́nh cảm và t́nh dục của anh ta với Renee/Alice hoàn hảo, anh ta cắm sừng Dick/Mr. Eddy chứ không phải ngược lại….
- Trầm cảm
Nhưng khốn nỗi cái thế giới tưởng tượng của Pete cũng không kéo dài tốt đẹp được bao lâu. Mọi thứ bắt đầu vỡ vụn, từng chút từng chút một cái thế giới lí tưởng ấy dần sụp đổ kéo Fred trở lại với hiện thực. Mới ngày nào hai người còn hạnh phúc lứa đôi vậy mà giờ vợ anh đã chết. Giấc mơ tan vỡ và anh ta buộc phải chấp nhận nó.
- Chấp nhận
Fred chấp nhận Alice chính là Renee, Pete chính là mình, Mystery Man là những mặt đen tối nhất của anh ta: ghen tuông, điên rồ, xấu xa, tàn bạo… Một khi Fred quay trở lại nhà ḿnh và nói câu: “Dick Laurent đă chết.” qua máy nghe th́ đó cũng Fred đă trở về với chính ḿnh. Cái ṿng tuần hoàn đă được khép lại.
7. Outtro
Phim của Lynch không dành cho đại chúng, người ta thường có xu hướng hoặc yêu hoặc ghét phim của Lynch nhưng không ai có thể phủ nhận tính sáng tạo, tầm nhìn, độ điên và sự độc đáo mang tính duy nhất trong các tác phẩm của ông. Mình thích một điều ở Lynch và ở Kubrick là thấy mình giống họ ở cái sự cầu toàn đến phát xít trong công việc mình yêu thích. Có thể đôi khi nó gây khó chịu với những người làm cùng. Nhưng nó cũng mang lại những kết quả xứng đáng. Chính vì vậy cũng không có gì là quá đáng khi Lynch yêu cầu quá nhiều ở những người xem phim đến vậy. Phim của Lynch không phải là một cô gái xinh đẹp, dễ thương có thể dễ nhìn dễ thích ngay từ những cái nhìn đầu tiên. Hãy bỏ công sức tìm hiểu trên mọi khía cạnh, mọi góc độ và ta sẽ tìm thấy vẻ đẹp tiềm ẩn trong nó. Lúc đó cái ta đạt được sẽ là rất lớn. Cảm ơn David Lynch - người đã mang đến cho chúng tôi những tuyệt phẩm xuất sắc đến vậy.
Một số bài dài hơi khác:
