‘Nymphomaniac’ nh́n trực diện cảm xúc con người
Bộ phim đang gây nhiều tranh căi của Lars von Trier đưa người xem trải nghiệm một chuyến tàu cảm xúc, đi đến tận cùng của t́nh dục để rồi khó bứt khỏi dư âm của nó.
Khi loạt poster nhân vật trong phim Nymphomaniac ra mắt, nhiều người đă phải vừa cười vừa thở dài cho sự táo bạo tới lố lăng của đạo diễn Lars von Trier. 14 tấm poster nhân vật, mỗi người đều ḿnh trần trong tư thế đạt cực khoái, với ḍng tựa “Quên t́nh yêu đi” (Forget About Love) thách thức. Cùng 8 teaser và trailer hé lộ nhiều chi tiết nhạy cảm, khán giả lại mong chờ một bộ phim lấy đề tài nghiện sex làm nghệ thuật từ một đạo diễn vốn thích trêu ngươi người xem.
Thực tế, Nymphomaniac, cũng như các poster quảng bá cho bộ phim, hài hước nhưng là cái nh́n trực diện về cảm xúc của con người, ở đây là Joe, trong ham muốn nhục cảm. Câu chuyện bắt đầu khi Seligman bắt gặp Joe gục trong căn hẻm gần nhà ông. Cô từ chối để ông gọi xe cứu thương hay người cứu giúp mà chỉ muốn một tách trà pha sữa. Seligman d́u Joe về nhà và lắng nghe câu chuyện về chứng nghiện t́nh dục của cô từ bé tới hiện tại.
Làm phim về chứng nghiện sex, dĩ nhiên không thể thiếu những cảnh quan hệ trần trụi nhưng nếu Lars von Trier đủ hiểu đề tài nhạy cảm thu hút sự chú ư trong quảng bá ra sao, th́ khi vào phim ông rất biết cách khiến người xem cuốn vào mặt kia của chứng bệnh - đó là nạn nhân của căn bệnh ấy.
Trong câu chuyện Joe kể cho Seligman, cô lấy ư tưởng từ những đồ vật trong pḥng rồi biến nó thành những tiêu đề trừu tượng hoặc ngụ ư đơn giản: Mê sảng (Delirium), Tấm gương (The Mirror), Jerome, Bà H. (Mrs. H). Nhưng khi đi theo câu chuyện đó, những sự kiện liên tục được xen với h́nh ảnh của ư thức, lúc của Joe, lúc của Seligman. Khi Joe nói về cuộc đua trên tàu hỏa với cô bạn B xem ai làm t́nh được với nhiều đàn ông hơn trước lúc chuyến tàu chạm đích, trong kư ức Joe là một bảng điểm số c̣n trong đầu Seligman là một cuộc câu cá bằng ruồi nhân tạo.
Lần lượt như vậy, khi Joe kể về một điểm quan trọng trong “cuộc khám phá các thể loại dương vật” th́ Seligman có thể liên tưởng tới một khía cạnh hoàn toàn “sâu xa” như toán học, tôn giáo, văn chương. Những h́nh ảnh liên kết của họ xuất hiện không báo trước, chỉ có chút thay đổi trong màu sắc hay kích cỡ khung h́nh. Bộ phim gần như một phiên bản ngắn hơn của Ngh́n lẻ một đêm mà người đối thoại với Scheherazade là Robert Langdon.
Seligman tự nhận là một người vô tính trong thiên hướng t́nh dục, t́nh yêu duy nhất của ông là những cuốn sách và kỷ vật cất quanh nhà. Chúng là khởi nguồn cho những câu chuyện của Joe và là cách ông phân tích những câu chuyện ấy. Tính cách bướng bỉnh, bất cần của Joe đối lập với sự ân cần, triết lư từ Seligman, cộng thêm cách nh́n nhận t́nh dục khác nhau của họ tạo thành một đường dây dẫn chuyện thú vị bởi không chỉ tạo ra những bước ngoặt trong h́nh ảnh, nó c̣n là những giây phút hài hước khi khán giả có thể cười ồ với sự ngơ ngác của Seligman lúc lắng nghe những hành động thời trẻ của Joe, việc ông vui mừng v́ thấy sự liên kết giữa t́nh dục và nhạc Bach, đổi lại Joe trợn mắt với cái đầu không tưởng của người đàn ông này nhưng cũng thản nhiên mắng Seligman là “nữ tính” v́ dùng sai dĩa để ăn bánh.
Charlotte Gainsbourg và Stellan Skarsgaard đă có sự tung hứng rất đồng điệu trong hai vai diễn. Là những cộng sự lâu năm của Lars von Trier, họ hiểu rơ sự tự do ông dành cho diễn viên và đă tận dụng nó để tạo nên Joe và Seligman sống động, luôn tương tác cho bộ phim tăng tiến. Trong phần hai, khi câu chuyện u ám hơn, nhiều khi khán giả chỉ mong phim quay lại với hiện tại của họ để nghe thêm một ư kiến kỳ quặc nữa của Seligman, để nghe Joe phán: “Đây là cái sự lạc đề tồi tệ nhất của ông tối nay”.
Với một bộ phim dài 4 tiếng (nếu xem liên tục), Lars von Trier biết cách để người xem loại bỏ dần sự e ngại với chủ đề nhạy cảm chính, bắt đầu bộ phim bằng các t́nh huống đối thoại hài hước về t́nh dục vừa lôi cuốn vừa khiến khán giả yên tâm theo dơi. Sự kết nối chặt chẽ với lời thoại của nhân vật (nếu Joe nói “như một con mèo” th́ một con mèo ngay lập tức hiện ra) khiến khán giả dần đi sâu vào trong tâm tư cô gái ở mọi thời điểm câu chuyện.
Hơn nữa, ở việc trưng bày những h́nh ảnh Joe liên kết với t́nh dục, Lars von Trier cũng gắn người xem vào thân thể của Joe. Những phân đoạn quan hệ theo lẽ đó mang nhiều cảm xúc hơn và giúp phát triển nhân vật chứ không đơn thuần chỉ là một cảnh “đẹp” để chiêm ngưỡng. Nếu không tập trung vào một cận cảnh trên cơ thể, có thể phim sẽ dùng trung cảnh nhưng là nhiều cảnh như vậy liên tiếp, hoặc khi có một số h́nh ảnh đủ gợi cảm th́ màn h́nh sẽ chia ba theo ư kiến của Joe cho sự đồng đều. Khán giả luôn phải đi cùng Joe trong những cuộc làm t́nh ấy. Nói cách khác, không những họ không được thỏa măn chút ṭ ṃ, họ c̣n không thể lên án cô nếu muốn câu chuyện tiếp diễn.
Đây cũng là cách đạo diễn Lars von Trier lột dần sự kiểm soát của trí năo khán giả lên bộ phim mà thay bằng sự gắn kết cảm tính. Sau những trường đoạn tranh đua trẻ con, những giây phút căng thẳng v́ bị đánh ghen bất chợt (phân đoạn hài hước nhất phần đầu với sự tham gia của Uma Thurman trong màn diễn xuất rợn gáy), một giai đoạn “gần như là yêu” với anh chàng Jerome (Shia LaBeouf), Joe thét lên “Em không cảm thấy ǵ cả” ngay trong khi làm t́nh để mở ra tấn bi kịch của cô. Hậu quả khó tránh của Joe nặng nề hơn đối với người xem bởi sự đồng điệu họ từng có đă bị cắt đứt.
Không c̣n sự tươi vui hay khám phá điên rồ của thời trẻ, bộ phim trở nên nặng nề như cách người lớn tuổi gánh vác trách nhiệm và đối đầu với những hành vi của ḿnh. Joe t́m kiếm sự trừng phạt cho ḷng ham muốn của cô: cũng không c̣n những cảnh làm t́nh mạnh bạo, giờ là bối cảnh của những màn bạo lực Joe nhờ nhân vật K (Jamie Bell) ném lên thân thể.
Phần hai là khi Joe cảm nhận sức nặng của xă hội lên con người và ham muốn của cô, đ̣i hỏi cô phải lên tiếng cho bản thân và tính dục của ḿnh. Liệu cô có thể làm được điều đó không và c̣n ai trong những người đàn ông cô gặp có thể ủng hộ Joe? Cảm giác như c̣n dang dở, cuốn phim khép lại khi khán giả vẫn c̣n bàng hoàng trong hai tiếng của những tranh căi về tương lai Joe nhiều hơn là v́ những cảnh t́nh dục như phần trước.
Phần hai vẫn c̣n những h́nh ảnh đẹp nhưng dần là sự nhạt nḥa của cảm xúc dẫn đến một sự bức bối từ người xem, một phần v́ họ không t́m được những khoảnh khắc, chi tiết quan trọng ngụ ư cho cảm xúc chung trong cảnh. Vẫn có những bài hát nhạc phim xuất sắc nhưng những Fur Elise, Burning Down The House của phần hai vang lên đôi chút lệch lạc, chúng có thể nhảy từ hài hước qua bi kịch, ngược lại với những Born To Be Wild đúng không khí nổi loạn hay bản dạo ḥa âm của Bach khớp ba âm với ba nấc thang người t́nh của Joe.
Nếu như phần một, khán giả có thể bám theo câu chuyện v́ tính sinh động của nhân vật, th́ khi Joe quay lưng lại với xă hội đă lên án gay gắt cô, khán giả thấy rơ hơn sự lạ lẫm của sự sống quanh cô. Không có một sự rơ ràng trong địa điểm hay thời gian câu chuyện. Ngay ngơ hẻm ngôi nhà của Seligman cũng mang dáng dấp một trường quay dựng trong studio, những ngôi nhà Joe từng ở hay thăm viếng có màu trắng lợt lạt và kiến trúc đơn giản, không nói điều ǵ về thời kỳ chúng được xây dựng.
Dàn diễn viên quốc tế được Lars von Trier tận dụng tối đa cho bộ phim cũng giúp sự xa lạ tăng tột độ trong khán giả, với nhiều người bị bắt phải “làm méo” giọng rơ ràng: trong khi Joe (diễn bởi Stacy Martin thời trẻ và Charlotte Gainsbourg thời trung niên) có giọng Anh khá rơ, bố cô (Christian Slater) có giọng như một người Scotland về già, Shia LaBeouf là kỳ quặc nhất với giọng âm hưởng Nam Phi với chữ “r” khá dị trong phát âm, P (Mia Goth), người t́nh cuối cùng của Joe th́ mang giọng Anh pha Canada lạ lẫm, bản thân Seligman cũng không giấu chất châu Âu trong giọng nói của ông.
Diễn viên Stellan Skarsgaard thường so sánh các phim của Lars von Trier với những câu chuyện cổ tích: chúng thuyết phục và thú vị nhưng không phản ánh đời thực. Tuy nhiên, kết hợp bi kịch của Joe cùng sự gắn kết Lars von Trier xây dựng giữa khán giả và nhân vật, thế giới kỳ lạ của Joe giúp họ thưởng thức câu chuyện t́nh dục một cách thoải mái nhưng khi cần lại không có cửa giải thoát cảm xúc. Bản thân họ đồng cảm với cô nhưng cảm thấy bất lực bởi không có một mối liên hệ nào với thế giới của cô để sẻ chia với Joe. Tấn bi kịch của Joe là do bản năng của cô tạo nên và khán giả sẽ phải nh́n cô tự đương đầu với nó.
Điều này Lars von Trier đă triển khai ngay từ phút đầu của phần một khi bộ phim bắt đầu trong bóng đêm, để rồi cuối phần hai màn h́nh tắt nhưng những âm thanh chỉ hành động vẫn diễn ra cho đến khi ḍng credits hiện lên. Trong giữa hai khoảng đen đó, vừa giả nhưng lại vừa thật, Lars von Trier đă t́m cách tạo ra một số phận phụ nữ đủ đáng yêu nhưng đủ “nhẫn tâm” để đẩy cô vào nghiệt ngă, rồi phút cuối thả cô đi, mặc phim đă hết.
Đầy bất ngờ tới phút cuối, khán giả sẽ phải trải qua một chuyến tàu cảm xúc thực sự để đi tận cùng Nymphomaniac. Họ c̣n khó khăn hơn để bứt khỏi những dư âm của bộ phim đọng lại. Trần trụi: có - rất nhiều, phản cảm: có thể. Nhưng có lẽ dùng một hai từ là quá nhanh để đánh giá một tác phẩm giàu trí tưởng tượng đột phá và thuyết phục về lớp ư như Nymphomaniac. Có lẽ tốt nhất, để hiểu rơ hơn bộ phim, khán giả nên đi cùng ư tưởng của Lars von Trier và liên tưởng về một cái ǵ đó khác.
Người đàn bà cuồng dâm đă bắt đầu đầy hung bạo với Fuhre Mich của Rammstein và kết thúc bằng Hey Joe ma mị, nhưng chặng đường của nó, có lẽ giống hơn lời kêu thống thiết “Rape me” mà Kurt Cobain cất lên trong bài hát của Nirvana. Nó gây sốc, đủ khiến người thưởng thức đỏ mặt nhưng đủ đẹp ở giai điệu, đủ lôi cuốn khiến khán giả quay cuồng vào ṿng xoay bế tắc của cảm xúc ở trung tâm; để khi nốt nhạc dừng là chút mong mỏi cho ǵ đó tốt đẹp hơn sau những xung bạo xác thịt. Một điều ǵ đó, như t́nh yêu chẳng hạn?
Nguồn | Tác giả:
Phương Hà
